Trong lĩnh vực Dược, các dạng bào chế thuốc đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả điều trị và sự thuận tiện cho người sử dụng. Sau đây là tổng hợp thông tin về các loại bào chế thuốc phổ biến, giúp bạn có cái nhìn rõ hơn về ngành này.
Bài viết này trường Cao đẳng Y Dược TPHCM các loại hình bào chế thuốc phổ biến hiện nay, các bạn cùng tìm hiểu nhé!
1. Dạng bào chế là gì?
Dạng bào chế là kết quả cuối cùng của quá trình chế tạo thuốc, trong đó các dược chất được phối hợp và trình bày dưới dạng thích hợp để đảm bảo an toàn, hiệu quả, tiện lợi cho người sử dụng, dễ bảo quản và có giá thành hợp lý.
Thông thường, dược chất không được sử dụng đơn lẻ mà thường phải kết hợp với các chất phụ gia để tạo thành dạng thuốc. Vì vậy, thành phần của thuốc bao gồm dược chất, tá dược và vật liệu bao bì. Trong bào chế hiện đại, các phương pháp và kỹ thuật luôn được cải tiến để tối ưu hóa tác dụng của dược chất trong cơ thể và phát triển các dạng thuốc mới có hiệu quả điều trị cao.
2. Tại sao một loại thuốc lại có nhiều dạng bào chế khác nhau?
Việc thiết kế dạng thuốc là một bước quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của sản phẩm. Để dược chất phát huy hiệu quả điều trị tối đa, dạng thuốc được lựa chọn không chỉ dựa trên tính chất của hoạt chất mà còn phải phù hợp với cách sử dụng, tốc độ và mức độ hấp thu thuốc trong cơ thể.
Quá trình quyết định dạng thuốc sẽ được các nhà bào chế xem xét dựa trên các yếu tố sau:
Các yếu tố tác động đến khả năng giải phóng và hấp thu dược chất trong cơ thể như: lứa tuổi, tình trạng bệnh, đường dùng thuốc, v.v. Ví dụ: Thuốc hạ sốt hoặc giảm đau chứa paracetamol có thể có nhiều dạng bào chế để phù hợp với các nhóm đối tượng khác nhau:
Dạng siro, viên sủi, thuốc viên đặt hậu môn cho trẻ em hoặc trẻ sơ sinh.
Dạng thuốc tiêm hoặc truyền cho những bệnh nhân cần hạ sốt nhanh và không thể uống thuốc.
Để đáp ứng tốt nhất yêu cầu về tính chất lý hóa của dược chất, việc lựa chọn tá dược, kỹ thuật bào chế và bao bì thích hợp là rất quan trọng.
Ví dụ: Viên nhộng có vỏ bọc gelatin giúp bảo vệ hoạt chất khỏi môi trường acid của dạ dày, ngăn chặn sự phân hủy trước khi thuốc được hấp thu ở ruột non.
Vì vậy, việc có nhiều dạng bào chế khác nhau giúp cá nhân hóa quá trình điều trị, đáp ứng nhu cầu và tình trạng sức khỏe của từng bệnh nhân, đảm bảo rằng mỗi người sẽ nhận được phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.
3. Phân loại các dạng bào chế thuốc
Theo thể chất của thuốc:
Dạng bào chế của thuốc có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, trong đó một cách phân loại phổ biến là dựa vào thể chất của thuốc. Cụ thể:
Thuốc lỏng: Bao gồm các dạng như dung dịch thuốc, hỗn dịch thuốc, cao lỏng, siro thuốc, potio, v.v.
Thuốc mềm: Những dạng thuốc này như thuốc mỡ, cao mềm, thường được dùng để bôi lên da hoặc niêm mạc.
Thuốc rắn: Gồm các dạng viên nén, viên nang cứng/mềm, bột thuốc, thuốc cốm, v.v.
Phân loại theo đường dùng của thuốc:
Dựa trên cách thức sử dụng thuốc, các dạng bào chế có thể được chia thành các loại sau:
Thuốc tiêm: Bao gồm tiêm bắp, tiêm hoặc truyền tĩnh mạch nhỏ giọt, tiêm dưới da.
Thuốc đường tiêu hóa: Các dạng thuốc uống, ngậm, nhai (dược chất được hấp thu hoặc tác dụng tại chỗ chủ yếu ở ruột non), thuốc đặt hoặc thuốc thụt (tác dụng tại chỗ hoặc hấp thu qua hệ mao mạch ở trực tràng).
Thuốc dùng qua đường tiêu hóa: thường gặp vấn đề về hấp thu do ảnh hưởng từ pH dịch tiêu hóa, men tiêu hóa, thức ăn, chuyển hóa qua gan lần đầu và thời gian vận chuyển thuốc.
Thuốc đường hô hấp: Bao gồm các dạng thuốc dùng để xông, phun mù, nhỏ mũi, v.v. Các thuốc này có thể tác dụng tại chỗ trên niêm mạc đường hô hấp hoặc có tác dụng toàn thân.
Thuốc đường da: Gồm thuốc mỡ, thuốc nước, cao dán, thuốc bột đắp, thuốc phun mù, hệ trị liệu qua da, v.v. Hầu hết thuốc dùng qua da có tác dụng tại chỗ như giảm ngứa, bảo vệ da. Tuy nhiên, cũng có trường hợp dược chất được hấp thu qua da và có tác dụng toàn thân, như thuốc chống say tàu xe hoặc giảm đau thắt ngực.
Theo nguồn gốc công thức:
Thuốc bào chế theo công thức dược dụng: Là những chế phẩm đã được chuẩn hóa, trong đó thành phẩm, quy trình pha chế, tiêu chuẩn chất lượng và phương pháp đánh giá đều được quy định rõ trong các tài liệu chính thống của ngành Dược.
Thuốc bào chế theo đơn: Là các chế phẩm được pha chế dựa trên đơn thuốc của bác sĩ hoặc dược sĩ.
4. Các dạng bào chế thuốc phổ biến
Thuốc tiêm: Thuốc tiêm là dạng bào chế phổ biến được sử dụng rộng rãi để đạt hiệu quả điều trị tối ưu. Tùy vào tính chất dược chất và tình trạng bệnh lý, các đường tiêm khác nhau sẽ được lựa chọn, mỗi loại có những ưu điểm riêng biệt.
Dạng dung dịch: Đây là dạng thuốc lỏng được điều chế bằng cách hòa tan dược chất trong một dung môi hoặc hỗn hợp dung môi. Thuốc dạng dung dịch có thể dùng để uống hoặc dùng ngoài da. Tuy nhiên, nhược điểm của nó là độ ổn định kém, dễ bị phân hủy do thủy phân, oxy hóa, hoặc sự phát triển của vi khuẩn và nấm mốc.
Dạng viên sủi: Là viên nén khi hòa tan sẽ chuyển thành dung dịch hoặc hỗn dịch. Tá dược tạo sủi thường là muối kiềm và acid hữu cơ, giúp giải phóng khí CO2 khi hòa tan trong nước. Viên sủi có tác dụng nhanh và dễ sử dụng, đặc biệt cho những người khó nuốt, như trẻ em và người cao tuổi. Dạng này còn giúp giảm kích ứng đường tiêu hóa nhờ dược chất được pha loãng trước khi uống.
Dạng bột: Thuốc bột là dạng thuốc rắn, chứa hoạt chất dưới dạng bột mịn, dễ hấp thu và phù hợp cho trẻ em hoặc những người khó nuốt viên nén.
Dạng viên nén: Viên nén là dạng thuốc có hoạt chất và tá dược ép lại thành viên, dễ sử dụng và bảo quản. Tuy nhiên, nếu không bào chế đúng cách, sinh khả dụng có thể giảm do diện tích bề mặt tiếp xúc bị hạn chế. Dạng viên nén cũng khó sử dụng cho những người khó nuốt.
Dạng viên nang: Dạng thuốc này chứa hoạt chất trong vỏ nang cứng hoặc mềm. Hoạt chất trong viên nang có thể là bột, cốm, vi hạt, hoặc viên nén, giúp người dùng dễ dàng sử dụng với nhiều kiểu dáng và kích thước khác nhau.
Học Dược sĩ ở đâu chất lượng tốt?
Để trở thành một Dược sĩ có chuyên môn vững vàng và thực hành lâm sàng tốt, việc lựa chọn một cơ sở đào tạo uy tín là rất quan trọng.
Hiện nay, Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur là một trong những trường được đánh giá cao về chất lượng giảng dạy. Trường tuyển sinh ngành Cao đẳng Dược theo hình thức miễn thi, chỉ yêu cầu thí sinh có bằng tốt nghiệp THPT.
Mức học phí của trường khá hợp lý, phù hợp với đa số điều kiện của thí sinh. Môi trường học tập tại trường rất năng động, với chương trình đào tạo gắn liền với thực tế, giúp sinh viên nắm vững kiến thức và kỹ năng ngành nghề để có thể đáp ứng tốt yêu cầu công việc sau khi ra trường.
Trường cũng chú trọng đầu tư vào cơ sở vật chất hiện đại và đội ngũ giảng viên giàu kinh nghiệm và chuyên môn, tạo điều kiện tốt nhất cho sinh viên nâng cao kỹ năng. Theo thống kê, hơn 95% sinh viên tốt nghiệp của trường tìm được công việc phù hợp với khả năng và chuyên môn.
Hy vọng qua bài viết này, bạn sẽ hiểu rõ hơn về các thông tin cần thiết để chọn lựa nơi học Dược chất lượng, giúp bạn sử dụng thuốc một cách an toàn và hiệu quả.
Nguồn: Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur
